මාගම කඩොල් ඇතු බැඳි ගලේ අභිරහස

පැරණි මාගම නගරය පැවති ප්‍රදේශය ලෙස හඳුනාගෙන ඇති තිස්සමහාරාම ප්‍රදේශයේ ඇතුළු නුවර වටා පිහිටි ප්‍රධාන විහාරාරාම හතරට අයත් ස්තූප අතරින් කුඩාම ස්තූපය ලෙස සැලකෙන්නේ වර්තමානයේ මැණික් දාගැබ ලෙසින් හැඳින්වෙන ස්තූපයයි. එහෙත් එම ස්තූපය පිහිටි විහාරයේ පැරණි නාමය මැණික් වෙහෙරද නැතහොත් වෙනත් නමක්ද යන්න පිළිබඳව නිශ්චිතව කීමට සාධක මෙතෙක් හමු වී නැත. එහෙත් මීට පෙර ලිපියකින් කරුණු ඉදිරිපත් කල සඳගිරි පරිශ්‍රයේ හමුවන අටපට්ටම් හැඩැති ස්තම්භයක වූ සෙල්ලිපි වලින් එහි පැරණි නාමය සහ එයට වරින් වර විවිධ ප්‍රභූන් පිරිනැමූ ප්‍රදානයන් ගැන වාර්තා කර ඇති පරිදිම මෙම මැණික් ස්තූපය අයත් වෙහෙර හෝ ඒ ආසන්නයේ ඇති යටාල වෙහෙර සම්බන්ධයෙන් හෝ වූ ප්‍රදානයන් වාර්තා කර සෙල්ලිපියක් හෝ කිහිපයක් කොටා ඇති  ස්තම්භයක් මෙම මැණික් වෙහෙරට නුදුරින්ද හමුවේ. ජනප්‍රවාදයේ දැක්වෙන ලෙසට නම් එය දුටුගැමුණු රජුගේ කඩොල් ඇතා බැඳ තිබූ ස්තම්භය වේ.  

මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල මගින් ප්‍රකාශයට පත් කල හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කය , සමාජ සංස්කෘතික උරුමය නම් වූ ලිපි සංග්‍රහයකට එම දිස්ත්‍රික්කයේ පැරණි ඓතිහාසික ස්ථාන සම්බන්ධ ලිපියක් සපයන හිටපු පුරාවිද්‍යා අධ්‍යක්ෂ ජෙනරාල් මහාචාර්ය සෙනරත් දිසානායක මහතා පවසන්නේ මෙම අටපට්ටම් ලිපිය කියවාගැනීමට හැකි වුවහොත් මැණික් විහාරය නමින් අද හැඳින්වෙන විහාරය සම්බන්ධ කරුණු රැසක් හෙළිදරවු වනු ඇති බවත්, එහෙත් අවාසනාවකට මෙන් එම සෙල්ලිපිය මේ වනතුරු නිවැරදිව කියවීමට සමත් වී නොමැති බවත්ය. එහෙත් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් පලකල හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ පුරාවිද්‍යාත්මක වශයෙන් වැදගත් ස්ථාන නාමාවලියක සඳහන් වන්නේ පො.ව. 1 -2 සියවස් වලට අයත් වන අපර බ්‍රාහ්මි අක්ෂරයෙන් ලියැවී ඇති මෙම ලිපිය සහිත ටැඹ දුටුගැමුණු රජතුමාගේ කඩොල් ඇතා බැඳ තැබූ ස්තම්භය ලෙසට ජනප්‍රවාදයේ පැවසෙන බවත් එහි සඳහන් වන්නේ "දේවානම්පියතිස්ස මහ රජුගේ" මුණුපුරු  ගාමිණි අබයගේ පුත් රෝහණික ගාමිණි අභය විසින් බදු වර්ග දෙකක් සහිත ගම විහාරයට පූජා කිරීම පිළිබඳ තොරතුරු බවත්ය. එම තොරතුර ලබාගත්තේ Inscription of Ceylon, Vol II, Part I, 44-45 පිටු වලින් බවත් එහි සඳහන් මුත් එම පිටුවල ඇත්තේ මෙම සෙල්ලිපිය ගැන නොව මීට පෙර ලිපියෙන් කරුණු ඉදිරිපත් කල සඳගිරිය පරිශ්‍රයේ ඇති අටපට්ටම් ටැම් ලිපිය සම්බන්ධ තොරතුරුය (සඳගිරි පරිශ්‍රයේ ඇති අටපට්ටම් හැඩැති ස්තම්භයේ කොටා ඇති සෙල්ලිපි සම්බන්ධ නිවැරදි තොරතුරු සඳහා >>)

මහාචාර්ය ප්‍රිශාන්ත ගුණවර්ධන මහතා 'ඇතාබැඳිගල' ලෙසින් හඳුන්වන මෙම ස්තම්භය ගැන එඩ්වඩ්  මියුලර් උපුටා දක්වමින් පවසන්නේ 7 වන සියවසට අයත් අක්ෂරයෙන් කොටා ඇති මෙම ලිපියෙන් දුටුගැමුණු රජුට අයත් ඇතා මෙහි ගැටගසා තිබූ බව කියැවෙන බව මියුලර් පවසන බවය. එහෙත් අප පහත පෙන්වාදෙන පරිදි මියුලර් එවන්නක් ලිපියේ ඇති බවක් නොපවසන අතර ඔහු පවසන්නේ ඔහුට එහි වචන සහ අකුරු කිහිපයක් පමණක් කියවීමට හැකි වූ බව පමණි.

මැණික් දාගැබ

මේජර් පොර්බ්ස් සිය සංචාරක ඇත්දැකීම් සහිත ඔහුගේ Eleven Years in Ceylon පොතේ  සටහන් කරන්නේ, හෙතෙම  1834 වර්ෂයේදී ඉතා කුඩා ගමක් වූ වීරවිල (Wirawelle) සිට පැරණි මාගම නගරයේ නටබුන් (Ruins of Magam) නැරඹීමට සැතපුම් දෙකක් පමණ පැරණි වැවක පත්ලේ [වීරවිල වැව විය යුතුය] ගැඹුරු ජලය සහ මඩ සහිත මාර්ගයක එරෙමින් ගමන් කර, එක්තරා ස්ථානයකදී කිරිඳි ඔයෙන් (Kerinde-oya) එතෙර වී, එහි වම් ඉවුර දිගේ වූ අවට වගුරෙන් මදක් උස් වූ වැටියක් (Ridge) ඔස්සේ තවත් සැතපුම් 3 ක් පමණ ගමන් කර, ඒ වන විට බිඳී තිබූ තිස්ස වැවේ බැම්ම දිගේ විත් මැණික් දාගැබ, එම වෙහෙර, ගල් කණු 85 ක් සහිත නටබුන් 'මාළිගය' සහ ගල් කණු 48 ක් සහිත නටබුන් වූ 'පෝයගෙය' [Poega (Assembly-hall for priests)] නැරඹූ බවය.  එම නටබුන් ගොඩනැගිලි අතර පරිධිය අඩි 8 ක් සහ උස අඩි 9 ක් වන රජුගේ ඇතා බැඳ තිබූ අටපට්ටම් කුළුණක් වූ බවත්, දම්වැල් නිසා ගැඹුරු ලෙස ගෙවී ගොස් තිබූ එහි වූ අකුරු එම හේතුව නිසාම මැකී ගොස් තිබූ මුත්, 'ශ්‍රී' යන කොටසක් පමණක් පැහැදිලිව කියවීමට හැකි වූ බවත් ඔහු සඳහන් කරයි. එයට 'කඩොල් (ඇතාගේ) කුළුන' [Pillar of Kadol] ලෙස පවසන බවත් පොර්බ්ස් වැඩිදුරටත් පවසයි.

මැණික් හෝ යටාල නමින් අද හැඳින්වෙන පැරණි විහාර දෙකට හෝ ඉන් එකකට අයත්ව තිබූ උපෝසථඝරයේ නටබුන්

 මෙරට සෙල් ලිපි අධ්‍යයනයේ පුරෝගාමියෙකු වන එඩ්වඩ් මියුලර් 'තිස්සමහාරාමයේ ඇතාබැන්දුව' ලෙසින් හඳුන්වන මෙම සෙල් ලිපිය ගැන පවසන්නේ රජුගේ සුදු ඇතා බැඳ තිබූ මෙම කුළුනේ උඩ කොටසේ කැටයම් කල කොටස බිඳී ඇති බවත් පහල තිබෙන අකුරු අර්ධ වශයෙන් පමණක් කියවිය හැකි බවත්ය. ටැම් ලිපියේ එක් පැත්තක 'සිධ' යන වචනය පළමු වචනය ලෙස ඇති බවත් එහි 'ස' අකුර නූතන හැඩය සහිත බවත් ඔහු වැඩි දුරටත් පවසයි. ලිපියේ ඡායාරූපයක් පමණක් ඉදිරිපත් කරන බව ඔහු පවසන මුත් ඔහුගේ සෙල් ලිපි පිළිබඳ ග්‍රන්ථයේ දෙවන වෙළුම ලෙසින් ඇති ඵලක එකතුවේ එවැන්නක් හමු නොවේ. ලිපියේ පිටපතක් හෝ පරිවර්තනයක් ඉදිරිපත් නොකරන බව ඔහු විශේෂයෙන් අවධාරනය කරයි. අක්ෂර රටා අනුව මියුලර් මෙම ලිපිය 5 - 9 සියවස් අතර කාලයට අයත් කරයි. හෙන්රි පාර්කර් මෙම ලිපියේ අකුරු 6 - 7 සියවස් වලට අයත් බව පවසන අතර C.W. නිකලස් සඳහන් කරන්නේ ඒවා 7 - 8 සියවස් වලට අයත් බවය.

මැණික් දාගැබ අසල දැකිය හැකි මුරගලක්

තිස්සමහාරාමයේ ඔහු සිදු කල පුරාවිද්‍යාත්මක ගවේෂණ පිළිබඳව වූ සිය පොතේ 'ඇතාබැන්දුව' ලෙසින්ම මෙම ටැම් ලිපිය හඳුන්වන එවකට වාරිමාර්ග නිලධාරියෙක් වූ හෙන්රි පාර්කර් පවසන්නේ සැලකිය යුතු කාලයක් ඔහු මෙම ලිපිය කියවීමට මිඩංගු කල මුත් එය සාර්ථක නොවූ බවය. එහෙත් එහි සන්දර්භය මෙවැනි සෙල්ලිපි වල සුපුරුදු ලෙස හමුවන කිසියම් ප්‍රදානයක් පිළිබඳව බව ඔහුට පසක් වූ බවත් පවසන හෙතෙම එහි ඔහුට කියවීමට හැකි වූ වචන ඉදිරිපත් කර එහි ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනයක්ද සිය ග්‍රන්ථයේ ඇතුලත් කරයි. පැහැදිලි අර්ථයක් ගත නොහැකි එකම දේ පුනරුච්චාරනය කරන ලෙස හැඟෙන එහි පාර්කර් ඉදිරිපත් කරන ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනය පහත පරිදිය.

Having permanently established and given over the alms for..

Having given and caused to be appointed the alms for..

having  permanently established and caused to be appointed the alms for

having given and caused to be appointed these (?) continual alms, having given the alms called Maha Ratana...

මෙම ලිපියේ විස්තර වන නටබුන් දැක්වෙන වීඩියෝව>> 

සඳගිරි විහාර පරිශ්‍රයේද දැකිය හැකි පරිදි මෙවන් විශාල ගල් ටැඹක විහාරයේ ආරම්භය සනිටුවන් කිරීමේ සම්ප්‍රදායක් අවම වශයෙන් රුහුණේ මාගම අවට හෝ තිබුණු බවත් කඩොල් ඇතා බැඳි ස්තම්භය ලෙසින් ජනප්‍රවාදයේ හඳුන්වන මෙම මැණික් වෙහෙර අසබඩ පිහිටි ස්තම්භයද දැනට යටාල හෝ මැණික් ලෙසින් හැඳින්වෙන විහාරාරාම දෙකින් එකකට හෝ ඒ දෙකටම හෝ අදාල ( ස්තූප දෙකක් පැවතියද මෙහි තිබී ඇත්තේ එක් විහාරයක් වීමටද ඉඩ නැතිවා නොවේ.) ප්‍රදානයන් සනිටුහන් කල ගල් ටැඹ විනා අන් යමක් නොවන බව පැහැදිලිය. සඳගිරි විහාරයේ සිදුවූවක් මෙන්ම පසු කාලීනව වෙනත් රජවරු සහ අනෙකුත් ප්‍රභූවරුන්ද එම විහාරයට සිදු කල ප්‍රදානයන් මෙහි සටහන් කරන්නට ඇත. එහෙත් ඒ බොහෝමයක් මේ වන විට මැකී ගොස් ඇති අතර ස්තම්භයේ ඇති අකුරු කිහිපයක් පමණක් කියවීමට හැකි මුත් එයින් පැහැදිලි අර්ථයක් ගත නොහැක. කෙසේ නමුත් ඇසින් බලා සෙල්ලිපි කියවනවාට (Eye copy) වඩා ඵලදායි Estampage ගැනීමක් මෙහි පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් කිසියම් කලක හෝ සිදු කර ඇත්ද යන්න සොයාගැනීමට නොහැකි වූ අතර බොහෝදුරට පෙනී යන්නේ එවැන්නක් මෙතෙක් සිදු කර නොමැති බවය. 

මැණික් හෝ යටාල නමින් අද හැඳින්වෙන පැරණි විහාර දෙකට හෝ ඉන් එකකට අයත්ව තිබූ උපෝසථඝරයේ නටබුන්

මෙම සෙල්ලිපිය සහිත ටැඹ අසලම ගල් කණු විශාල ගණනකින් යුත් ගොඩනැගිල්ලක අවශේෂ හමුවේ. ඇතමුන් පවසන පරිදි මෙය මාළිගාවක නටබුන් නොවන බව මෙම ස්ථානයේ එවකට මැණික් සහ යටාල යන ස්තූප දෙකම අයත් විහාරයට අධිපතිව සිටි ජිනරතන තෙරුන්වහන්සේ තමන්ට පැවසූ බව පාර්කර් පවසයි. උන්වහන්සේට අනුව මෙය භික්ෂූන් එකතු වන දානශාලාවක් හෝ බණශාලාවක් බවත් 'ඇතාබැඳි කණුව' බොහෝවිට පන්සලට අයත් ඇතා බැඳ තිබූ ස්තම්භය බවත් පවසන පාර්කර් එය බොහෝදුරට පිළිගත හැකි කරුණක් බවද අවධාරනය කරයි. මැණික් ස්තූපයට වඩා ආසන්නව පවතින මුත් විශාලත්වය අතින් ගත් කල මෙය වඩා විශාල වපසරියක විසිරී තිබූ යටාල විහාරයට අයත් උපෝසථඝරය විය හැකි බව මහාචාර්ය ප්‍රිශාන්ත ගුණවර්ධන මහතා පවසයි. 

මැණික් දාගැබ අසල දැකිය හැකි කිසියම් කුඩා ගොඩනැගිල්ලක නටබුන් ( භික්ෂු කුටියක නටබුන් විය හැක )

ගල් කණු 70 -80 අතර ප්‍රමාණයක් මෙහි ඇති අතර ඉහත සඳහන් කල පරිදි පොර්බ්ස් ගල් කණු 80 ක් පමණ තිබූ 'මාළිගාව' ලෙසින් හඳුනාගන්නේ මෙම ගොඩනැගිල්ල විය හැක. පොර්බ්ස් ගල් කණු 48 කින් යුත් 'පෝයගෙය' ලෙසින් හඳුන්වන තවත් ගොඩනැගිල්ලක් ඒ හා සමගම මේ අසල තිබූ බව සඳහන් කරන මුත් එවන් විශාල ප්‍රමාණයක ගල් කණු සහිත නටබුන් ගොඩනැගිල්ලක් අද වන විට දකින්නට නොහැක. එහෙත් යටාල සහ මැණික් යන විහාර දෙකටම අයත් භික්ෂු කුටි විය හැකි කුඩා ගොඩනැගිලි කිහිපයකම නටබුන් වලට අයත් ගල් කණු මේ අවට පෞද්ගලික ඉඩම් වල පැවති හෝ පවතින බවට මෙම විහාර දෙක පිළිබඳව වූ පුරාවිද්‍යා ලේඛන වල සඳහන් වන අතර අවම වශයෙන් ඉන් කිහිපයක් හෝ මේ දක්වා පවතින බව නිරීක්ෂණය කල හැක. පොර්බ්ස් සඳහන් කරන ගල් කණු 48 කින් යුත් ගොඩනැගිල්ලක් මෙහි තිබී එය මේ වන විට විනාශ වී ඇත්නම් ඒ බොහෝ විට මැණික් වෙහෙරට අයත් උපෝසථඝරය විය හැක. මෙම ස්තූප දෙකම එකම විහාරයකට අයත් වීම මෙන්ම විහාර දෙකෙහිම භික්ෂූන් එක් උපෝසථඝරයක් භාවිතා කිරීමද විය නොහැක්කක් නොවේ.

මූලාශ්‍ර

• Eleven years in Ceylon, Major Forbes, 1840
• Ancient Inscriptions in Ceylon collected and published for the government by Dr. Edward Muller, 1883
• Buddhist Monasteries Towards Urbanism in Southern Sri Lanka, Prishanta Gunawardhana, 2009
• Archaeology of Tissamaharama, Henry Parker, 1884 ( Reprint 1998)
• පුරාවිද්‍යා ස්ථාන නාමාවලිය, හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කය, පළමු වෙළුම, 2019
• හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කය , සමාජ සංස්කෘතික උරුමය, මහාචාර්ය නිමල් ද සිල්වා, 2005
• Nicholas C.W. 1963, Historical Topography of Ancient and Medieval Ceylon, Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society, New Series, Volume VI, Special Number.