නැගෙනහිර බොදු උරුමය 4 - රජවරු සහ රජ බිසෝවරු සතර දෙසින් පැමිණි සහ නොපැමිණි සංඝයාට පිදූ රජගල ලෙන්

මිහිඳු මාහිමියන් විසින් මෙරටට බුදු දහම හඳුන්වාදීමත් සමග ශාසනයේ පැවිදි වූ බෞද්ධ භික්ෂුන් සඳහා අවශ්‍ය වාසස්ථාන පිලියල කරදීම රාජ්‍යයේ සහ ජනතාවගේ එවකට එක් ප්‍රමුඛ කාර්යභාරයක් වූවාට සැක නැත. වංශ කතා පවසන පරිදි මිහින්තලයේ පිහිටි ගල් ලෙන් වල මිහිඳු හිමි සහ පිරිස ලංකාවේ පළමු වස් කාලය ගත කල බව පැවසේ. ස්වභාවිකව පිහිටි ගල් ලෙන් සකසා භික්ෂුන්ගේ වාසය සඳහා පිළියල කරදීමෙන් භික්ෂු ආවාස මුල් කාලයේ ඇති කල බවට සාධක ඇත. පසුකාලීනව මහාවිහාරය, අභයගිරිය වැනි විශාල ආරාම ඇතිවීමත් සමග වුවද ආරණ්‍යවාසී භාවනානුයෝගී භික්ෂුන් ජනාකීර්න වූ නගරබද ආරාම වලට වඩා වනගත පෙදෙස් වල මිනිස් වාසයෙන් දුරස්ව පැවති ගල් ලෙන් ආරාම වශයෙන් යොදාගන්නට ඇත.   

ගල් බිත්ති වලින් ලෙනක් කුටීර වලට වෙන් කර ඇති ආකාරය

මෙරට විවිධ ප්‍රදෙශයන්හී විශේෂයෙන්ම පහතරට වියලි කලාපයට අයත් ප්‍රදේශ තුල විසිරී ඇති දහසකට නොඅඩු මෙවන් ගල් ලෙන් විශාල ප්‍රමාණයක් ඒවා භික්ෂුන්ගේ පරිහරණයට පූජා කල බව දැක්වෙන බ්‍රාහ්මි අක්ෂර වලින් ලියැවුනු සෙල් ලිපි සහ ලෙන තුලට වැසි වතුර කාන්දු වීම වැලැක්වීම සඳහා කල කටාරම් වලින් යුක්තව අදද දක්නට හැකිය. මෙම ලිපිය මඟින් නැගෙනහිර පළාතේ අම්පාර දිස්ත්‍රික්කයේ මෙයට පෙරද අප කතා කල රජගල පර්වතය ආශ්‍රිතව ඇති එවන් ගල්ලෙන් ගැන විමසා බලමු.

ඡත්‍රයක හැඩයට සකස් කර ඇති කටාරම් කෙටූ ලෙනක්

ලෙනක ඇඳ තිබූ චිත්‍ර වල ශේෂයන්

පූජ්‍ය එල්ලාවල මේධානන්ද හිමියන් පවසන පරිදි රජගල ආශ්‍රිතව කටාරම් කෙටූ ලෙන් සියයකට වඩා ඇති අතර ඉන් බොහෝමයක ලෙන් පිදූ පුද්ගලයන් විසින් පිහිටවූ සෙල්ලිපි දක්නට ඇත. මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන මහතා ලෙන් ලිපි 46 පමණ කියවා ප්‍රකාශයට පත් කර ඇති අතර එල්ලාවල මේධානන්ද හිමියන් මෙහි ලෙන් ලිපි 70 ක් පමණ ඇතිබව පවසන නමුදු (මේධානන්ද එල්ලාවල, 2000) ඒ හිමියන්ගේ මෑතකදි පළවූ 'රුහුණේ යටගියාව සහ සෙල්ලිපි' ග්‍රන්ථයේද උපුටා දක්වන්නේ පරණවිතාන මහතා පළකල සෙල්ලිපි 46 පමණි. 

ශාමිකා උපාසිකාවගේ ලෙන

තිශගුතගේ සිහමුඛ ලෙන

ලෙන් පිදූ පුද්ගලයන් අතර දෙවනපිය මහරඣ ගමිණි තිශ නම් රජෙකුගේ පුතුන් වූ මහ අය හා තිශ අය නම් වූ දෙදෙනෙක්ද ඇත. ඔවුන් සද්ධාතිස්ස (ක්‍රි.පූ.137-119) රජු (එනම් දෙවනපිය මහරඣ ගමිණි තිස) හා ඔහුගේ පුතුන් ලෙස  (එනම් මහ අය හා තිශ අය) ලෙස C.W. නිකලස්  මහතා හඳුනාගනී. මෙහි එක් ලෙනක් මහ අයගේ බිරිඳ වූ යශශිනි උපාසිකාවට අයත් වී ඇති බව එහි ඇති ලෙන් ලිපියේ පැවසෙන අතර තවත් ලෙනක් ඔහුගේ තවත් බිරියක් වූ බුදදත උපාසිකාවට අයත් ව තිබී ඇත. තිශ අයගේ බිරිඳ වූ උපාසිකා ශාමිකා ට සහ ඔහුගේම තවත් බිරිදක් වූ අබිඣිතට අයත් ලෙන් 2ක් ද මෙහි ඇත. දෙවනපිය මහරඣ ගමිණි තිශ නම් රජෙකුගේ පුතෙකු බව පැවසන  ලඣක රඣ නම් රජෙක් මෙහි ශීත ලෙන් 25 කල බව එක් ලිපියක දැක්වේ. මේ පෙර සදහන් කල මහ අයම විය හැකි බව නිකලස් මහතාගේ අදහසයි. එසේම ඔහු සද්ධාතිස්ස (ක්‍රි.පූ.137-119) රජුගේ පුත් වූ ලජ්ජිතිස්ස (ක්‍රි.පූ.119-109) රජු ලෙස හඳුනාගනී. 

ගල් පඩිපෙලක් සහ ගල් බිත්ති වලින් වෙන් කළ කාමර ඇති ලෙනක්

රජගල දැකිය හැකි ඇතැම් ලෙන් වල චිත්‍ර ඇඳ තිබූ බවට සාධක ඉතිරි වී ඇති අතර ගල් වලින් සහ මැටි බිත්ති වලින් කුටි වලට වෙන් කල ගුහාද කිහිපයක් තවමත් හොඳ මට්ටමින් ඉතිරි වී ඇත (මේවා පසුකාලීන ඉදිකිරීම් විමටද ඉඩ ඇත.) ලෙන් පිදූ අනෙකුත් පුද්ගලයන් අතර ගිහියන් මෙන්ම භික්ෂුන්ගේ නම්ද ඇත. පොදුවේ මේ සියලු ලිපිවලින් පැවසෙන්නේ සිව් දෙසින් පැමිණි නොපැමිණි සංඝයාට මේ ලෙන් පූජා කල බවය. 

කටාරම් කොටා බිත්ති බැඳ ඇති ශීත ලෙනක්

ආශ්‍රිත පෙර ලිපි

• නැගෙනහිර බොදු උරුමය 3 - දාපුලු රජ කැරවූ, පැරකුම්බා දෙබෑ රජ දරුවන් හට අගමෙහෙසුන් වූ විහාරමහා දේවිය පිළිසකර කරවූ ලාහුගල රූණු මහ වෙහෙර
• නැගෙනහිර බොදු උරුමය 2 - නක මහ රජුගේ පුත්‍ර මලිතිස මහ රජුගේ රන් දාගැබ, දීඝවාපිය
• නැගෙනහිර බොදු උරුමය 1 - මිහිඳු හිමි භෂ්මාවශේෂ පිහිටුවා රජගල ඉදිකල ස්තූප

මූලාශ්‍ර

• ලක්දිව බුදු සමයේ ඉතිහාසය, වල්පොළ රාහුල හිමි, 1955
• රුහුණේ යටගියාව සහ සෙල්ලිපි, එල්ලාවල මේධානන්ද හිමි, 2013
• බුදු සසුන බැබළුණු පැරණි පුදබිම්, එල්ලාවල මේධානන්ද හිමි, 2000
• පාචීන පස්ස -උත්තර පස්ස නැගෙනහිර පළාත හා උතුරු පළාතේ සිංහල බෞද්ධ උරුමය,  එල්ලාවල මේධානන්ද ස්ථවිර., 
• Nicholas C.W. 1963, Historical Topography of Ancient and Medieval Ceylon, Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society, New Series, Volume VI, Special Number. 
• Paranavitana S., 1970, Archaeological survey of Ceylon, Inscriptions of Ceylon Vol 1, Early Brahmi Inscriptions.
• Mahavamsa The Great Chronicle of Sri Lanka, An Annotated new translation with Prolegomena by Ananda W. P. Guruge, 2005.