රාජකීය ආසියාතික සංගමගේ බ්‍රිතාන්‍ය ශාඛාවේ (Royal Asiatic Society - Great Britain) සඟරාවේ 1901 අප්‍රියෙල් කලාපයට ලිපියක් සපයමින් ආනන්ද කුමාරස්වාමි වියතානන් මෙය ලංකාවේ මහායාන සම්ප්‍රදාය හා බැදි පිලිමයක් විය හැකි බව මුල්වරට පවසයි. නමුත් 1914 දී කොළඹ කෞතුකාගාරය මගින් ප්‍රකාශිත ඒ මහතාගේම Bronzes from Ceylon Chiefly in the Colombo Museum නම් වූ ශාස්ත්‍රිය නිබන්දනයේදි ඔහු එය පත්තිනි දේවියගේ පිලිරුවක් ලෙස හඳුන්වාදෙයි. නැගෙනහිර පළාතේ ත්‍රිකුණාමලයත් මඩකලපුවත් අතර කිසියම් ස්ථානයකින් සොයාගත් 143.75 cm පමණ උසින් යුත් එම පිලිමය 1830 දී ශ්‍රිමත් රොබට් බ්‍රවුන්රිග් විසින් බ්‍රිතාන්‍ය කෞතුකාගාරයට පිරිනමා ඇත. දකුනු අතින් වර මුද්‍රාවත් වමතින් විතර්ක මුද්‍රාවත් නිරූපනය වන එම පිලිමයේ උස් ශීර්ෂ පලදනාවේ දක්නට ලැබෙන කුහරයේ මාණික්‍යයක් තිබෙන්නට ඇතැයි එතුමන් අනුමාන කරයි. පිලිමයේ කාල නිර්ණය 7 හෝ 8 වැනි සියවසේ විය හැකි බව හෙතෙම වැඩිදුරටත් සඳහන් කරයි (කෙසේ නමුත් කුමාරස්වාමි මහතාගේ පසු කාලීන[1972] කෘතියක් වන History of Indian and Indonesian Art හි මෙම පිළිමය 10 වන ශත වර්ෂයේ විය හැකි බවටද සඳහන් වේ.).
ශ්‍රී ලංකාවේ මහායාන බුදධාගමේ ඉතිහාසය පිලිබද පර්යේෂකයෙක් වන මහාචාර්ය නන්දසේන මුදියන්සේ මහතා මෙම පිළිමය මහායාන අවලෝකතීශ්වර බෝධිසත්වයන්ගේ මහේසිකාව වන තාරා දෙවඟනගේ බව පවසයි (Mudiyansea N., 1967). බුදුරුවගල, වේගිරිය දේවාලය සහ කුරුණෑගල ගන් ආරාමය විහාරය වැනි ස්ථාන වලින් හමූ වි ඇති වෙනත් තාරා පිළිම වලින් මෙන්ම අනුරාධපුර විජයාරාමයෙන් හමූ වූ 9 වන ශත වර්ෂයට පමණ අයත් සංස්කෘත තඹ ඵලක වලද තාරා දෙවඟන යඳින ස්තොත්‍ර තිබීමෙන් එම යුග වලදි වෙනත් තාන්ත්‍රික ඇදහීම් සමග තාරා දෙවඟන ඇදහීමද මෙරට තිබූ බවට සාක්ෂ්‍ය සැපැයේ. අවම වශයෙන් එම ඇදහීම් 14 වන ශත වර්ෂය දක්වාම පැවැති බවට තිසර සන්දේශයේ එන මෙම කවියෙන්ද පසක් වේ.
බෝරා යස වියන මහරු සිරිලක් මදුර වෙසෙසී
තෝරා හැර දුසිරි සුසිරි ලකරින් ලකළ එකසී
වාරා නොව රුසිරු ඉසුරු දෙන සුරබිදෙන් සදිසී
තාරා බිසොවුනුදු නැමැද යා ගන් එයින් නොලැසී
නන්දසේන මුදියන්සේ මහතා මෙම පිළිමයේ ශීර්ෂ පලඳනාවේ ඇති කුහරය තුල ධ්‍යානි බුදු රුවක් තිබෙන්නට ඇති බවත් මෙය තාරා දෙවඟනගේ ලෙස හඳුනාගැනීම නිවැරදි නම් එය අමෝගසිද්ධි බුදු රුවක් විය හැකි බවත්, බුදුරුවගල වැනි වෙනත් තාරා දේව රූප වල දැකිය හැකි ලක්ෂණ මෙම පිළිරුවේද ඇති බවත් වැඩිදුරටත් සඳහන් කරයි.
මූලාශ්‍ර:
Coomaraswamy A. K., 1914, Bronzes from Ceylon Chiefly in the Colombo Museum
Coomaraswamy A. K., 1972, History of Indian and Indonesian Art
de.Silva P.H.D.H., 1975 A Catalogue of Antiquities And Other Cultural Objects From Sri Lanka (Ceylon) Abroad.
Mudiyansea N., 1967 Mahayana Monuments in Ceylon.
තිසර සන්දේශය
ඉතා වැදගත්!
ReplyDeleteස්තූතියි!
DeleteDear Bushana
ReplyDeleteI could remember seeing in 1967 a smaller much less than 5 ft (may be about 1 1/2 -2 ft) bronze image of Goddess Tara in the British Museum which is taken from Ceylon (Sri Lanka). I think a replica of that is exhibited in Colombo Museum with a description that the original is at British Museum. (I think this image is depicted in a Sri Lankan Postage Stamp too.)
I do not know whether I am representing here a wrong information, or whether there is another Tara Image from Sri Lanka at British Museum ?
Please elucidate
What you have told with regards the replica in Colombo Museum and the stamp are correct as per my knowledge too. As I can remember Colombo Museum replica is much smaller and less than 5ft as you mentioned. There are other Tara images in both Colombo And British museums but non of them bigger as this one and all are less than 1 ft. I have not seen 1.5-2 ft height Tara images in the British Museum at least in there exhibition area of the Indian section where our near 5 ft Tara image is. Also as I can remember such a Tara image is not mentioned in references given below
Deletede.Silva P.H.D.H., 1975 A Catalogue of Antiquities And Other Cultural Objects From Sri Lanka (Ceylon) Abroad.
Mudiyansea N., 1967 Mahayana Monuments in Ceylon
Dear Bushana
ReplyDeleteThanks for your reply. The size I mentioned 1.5 -2 ft is very approximate, as I could recall my memory after a lapse of 53 yrs, that is why put "may be" there. Anyway that is not the issue. The Replica that was at Colombo Museum had a description that the original of that is at the British Museum. Do they make a replica less than the Original Size ?.
One I mentioned was not displayed on Floor, but it was at a elevated Level in a recess on a wall as Icould remember, and given a prominent place as an exhibit. Whether that was at Indian Section or not I cant recall now. As the catalogue was done in 1975, Perhaps by then this item would have been taken out of display.
Sometimes, the first day cover leaflet issued for that stamp would give some light to my submission if you think its worth digging.