රුහුණේ පැරණි පුදබිම් 1 - යුදඟනා ස්තූපය, පැරකුම් රජු ඉදිකල රත්නාවලි චේතියද?

රෝහණදේශ හෝ රෝහණ-මණ්ඩල ලෙස පාළි බසින් වංශ කතා වලද රුහුණු දනවු, රුහුණ් දනවු, රූණු රජය, රුහුණු රජය, රූණු රට ලෙසින් හෙල බසින් සෙල්ලිපි වලද හැඳින්වූ මහවැලි ගඟින් සහ බෙන්තර ගඟින් සීමා වූ රුහුණු රාජ්‍යය වනාහි පැරණි තුන්සිංහලේ සැදුම් ලත් රුහුණු, මායා, පිහිටි තුන් රටින් සුවිශේෂම වූ පෙදෙසකි. වර්තමාන දිස්ත්‍රික් බෙදීම් අනුව ගාල්ල, මාතර, හම්බන්තොට, මඩකලපුව  සහ මොණරාගල දිස්ත්‍රික්ක මුලුමනින්මද, බදුල්ල සහ අම්පාර දිස්ත්‍රික්ක වල වැඩිහරියක්ද, රත්නපුර, නුවර එළිය, මහනුවර සහ ත්‍රිකුණාමල යන දිස්ත්‍රික්ක වලින් කොටසක්ද මෙම පැරණි රුහුණු රටට අයත් වූ ප්‍රදේශයේ පිහිටා ඇත.

රුහුණු, මායා, පිහිටි රටවල්- උපුටා ගැනීම Wikipedia

කලකදි රජරට පිහිටි ප්‍රධාන රාජ්‍යයට අයත් පෙදෙසක් ලෙසද ඇතැම් කාල වල අඩු වැඩි වශයෙන් ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙසද සියවස් ගණනාවක් පුරා විහිදුනු ඉතිහාසයක් ඇති රෝහණ රාජ්‍යය, විදෙස් ආක්‍රමණ වලට රට මුහුන දුන් සැමවිටම රජරට පාලකයන්ට පසුබැස සැඟවීමට ආරක්ෂිත ප්‍රදේශයක් ලෙසද, සතුරු බළමුලු පරදා සිංහල බලය නැවත පැතිරවීම සඳහා සේනා සංවිධානයට ක්ෂේම භූමියක් ලෙසද පැවතුනි. එබැවින් මෙම ප්‍රදේශය පුරා පැරණි රජදරුවන් විසින් නිමකල පැරණි බෞද්ධ පුදබිම් විශාල ප්‍රමාණයක් පැවතුන අතර සැලකිය යුතු එවන් ස්ථාන ප්‍රමාණයක් මේ වන විට හඳුනාගෙන ඇති මුත්  මෙතෙක් හඳුනානොගත් ස්ථාන තවමත් වන ප්‍රවාහයට යටත්ව, පුරාවිදු ගවේශකයන්ගේ ඇසට හසු නොවී, නිධන් හොරුන්ගේ ග්‍රහනයට ලක්වී විනාශ වෙමින් පවතිනවා විය හැක.

ස්තූපයේ ඉහල කොටස

රුහුණේ පැරණි බෞද්ධ පුදබිම් වැඩිම ප්‍රමාණයක් පිහිටි, අම්පාර, ත්‍රිකුණාමලය, මඩකලපුව යන දිස්ත්‍රික්ක තුල දෙමළ බෙදුම්වාදීන් අද දින හර්තාල් කරමින් උතුරෙන් සහ නැගෙනහිරෙන්  සිංහලයන් ඉවත් වන ලෙසත් එහි ඇති බෞද්ධ වෙහෙර විහාර ඉවත් කරන ලෙසත් පවසමින් "යහපාලන සංහිඳියාව" උපරිමයෙන් භුක්ති විඳින්නේ මුල් සිඳගත් නිවට සිංහලයන් මුල්වී 2015 ජනවාරි 8 සිදුකල, 1815 න් පසු දෙවන "මහා පාවාදීමට" පිංසිදුවන්නටය (සිංහල, බෞද්ධ උතුරට එපා.. නැගිටිනු දෙමළුනි… උතුරේ සහජීවන විරෝධතා හර්තාල්.. කඩ වසා දැමේ..).  පැරණි රුහුණේ පුදබිම් පිළිබඳ විමසා බැලීම වැදගත් වන්නේ රට තුල එවන් අවාසනාවන්ත පසුබිමක් පවතිද්දිය.

විහාරගෙය

මොණරාගල දිස්ත්‍රික්කයේ බුත්තල ආසන්නයේ පිහිටා තිබෙන යුදඟනා වෙහෙර ලෙසින් වර්තමානයේ හඳුන්වන විශාල ස්තූපය කිනම් කලක කුමන රජකෙනෙකුන් විසින් සාදන ලද්දක්ද යන්න අවිනිශ්චිතය. පරණවිතාන මහතා මෙය පොළොන්නරුවේ රජකල පරාක්‍රමබාහු රජතුමා සිය මව වූ රත්නාවලි ආදාහනය කල ස්ථානයේ ඇය සිහිවීමට ඉදිකල ස්තූපය විය හැකි බවට මතයක් ඉදිරිපත් කරයි. කොටවෙහෙර ශෛලයේ ස්තූප ලෙස පොදුවේ හැඳින්වෙන දැදිගම පිහිටි පරාක්‍රමබාහු රජතුමන් උපන් ස්ථානයේ ඔහු ඉදි කල සූතිඝර ස්තූපය සහ පොළොන්නරුවේ දමිළ ස්තූපය අයත් වන සැලැස්මටම මෙයද ඉදි කර ඇත.  මහාවංශයට අනුව පරාක්‍රමබාහු රජතුමන් රෝහණයේ එකසිය විසි රියනක් උස රත්නාවලී චේතිය කරවන්නේ ඛිරගාම යෙහිය.

විහාරගෙය තුල ඇති මහනුවර සම්ප්‍රදායේ බිතුසිතුවම්

දුටුගැමුණු සහ සහ සද්ධාතිස්ස දෙසොහොයුරන් අතර යුද්ධය පැවැති ස්ථානය මහාවංශයේ සඳහන් වන්නේ චූලාංගනියපිට්ඨි හෙවත් චූලාංගනි පිටියේ බවය. සිංහල ථූපවංශයේ එම ස්ථානය ගැන සඳහන් වන්නේ යුදඟනාපිටිය වශයෙන්ය. එසේම සිංහල ථූපවංශයට අනුව දුටුගැමුණු රජතුමා එළාර සමග සංග්‍රාමයට මාගමින් පිටත්ව පිළිවෙලින් කළුවළ, ඒහල, ගීකිත්ත, ගුත්තල පසු කරමින් පැමින කිරිගම ලැගුම් ගත්හ. මෙහි සඳහන් වන ගුත්තල යනු වර්තමානයේ බුත්තල ලෙසින් හැඳින්වෙන ප්‍රදේශය ලෙස හඳුනාගෙන ඇත. ඒ අනුව පරාක්‍රමබාහු රජතුමන් රෝහණයේ රත්නාවලි චේතිය ඉදිකරන ඛීරගම යන්න සිංහලෙන් කිරිගම ලෙස ගතහොත් සහ බුත්තලින් පසුව රජරටට යන මාර්ගයේ ඊලගට හමුවන ප්‍රධාන ස්ථානය කිරිගම වන බැවින් පරණවිතාන මහතා පවසන පරිදි පරාක්‍රමබාහු රජතුමන් ඉදිකල රත්නාවලි චේතිය යනු මෙකල යුදඟනාව ලෙසින් හඳුන්වන ස්තූපය වීමට බොහෝ සෙයින් ඉඩ ඇත. එසේම එය පිහිටියේ ගැමුණු කුමරු සමග තිස්ස කුමරුන් සටන් වැදුන යුදඟනා පිටියේ හෙයින් පසු කලක පොදු ජනතාව අතර එය යුදඟනා වෙහෙර ලෙස ප්‍රචලිත වූවා වන්නට ඇත.

විහාරගෙය තුල ඇති මහනුවර සම්ප්‍රදායේ බිතුසිතුවම්

මෙම ස්ථානයේ වර්තමානයේ දක්නට ඇති විහාර ගෙය මහනුවර යුගයේ ගෘහ නිර්මාණ ලක්ෂණ වලින් සමන්විත වන මුත් එය පැරණි පාදමක් මත ඉදි කර ඇති බව පෙනේ. එහි නුවර යුගයේ බිතුසිතුවම්ද දක්නට ඇත.

ආශ්‍රිත පෙර ලිපි

• නැගෙනහිර බොදු උරුමය 4 - රජවරු සහ රජ බිසෝවරු සතර දෙසින් පැමිණි සහ නොපැමිණි සංඝයාට පිදූ රජගල ලෙන්
• නැගෙනහිර බොදු උරුමය 3 - දාපුලු රජ කැරවූ, පැරකුම්බා දෙබෑ රජ දරුවන් හට අගමෙහෙසුන් වූ විහාරමහා දේවිය පිළිසකර කරවූ ලාහුගල රූණු මහ වෙහෙර
• නැගෙනහිර බොදු උරුමය 2 - නක මහ රජුගේ පුත්‍ර මලිතිස මහ රජුගේ රන් දාගැබ, දීඝවාපිය
• නැගෙනහිර බොදු උරුමය 1 - මිහිඳු හිමි භෂ්මාවශේෂ පිහිටුවා රජගල ඉදිකල ස්තූප

මූලාශ්‍ර

• මහාවංශය සිංහල - බෞද්ධ සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය.
• Nicholas C.W. 1963, Historical Topography of Ancient and Medieval Ceylon, Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society, New Series, Volume VI, Special Number. 
• Mahavamsa The Great Chronicle of Sri Lanka, An Annotated new translation with Prolegomena by Ananda W. P. Guruge, 2005.
• පැරණි ස්මාරක නාමාවලිය, සංස්කෘතික අමාත්‍යාංශය 1972
• Chulavamsa, Being the more recent part of the Mahavamsa, Translated by Wilhelm Geiger And from the German into English by C. Mabel Rickmers, 1929
• කඩඉම්පොත් විමර්ශනය, H. A. P. අභයවර්ධන, 1996.
• University of Ceylon History of Ceylon Volume 1, Part 1, 1959.
• University of Ceylon History of Ceylon Volume 1, Part 2, 1960.
• සිංහල ථූපවංසය හා ගැටපද විවරණය, මහාචාර්ය සුචරිත ගම්ලත් සංස්කරණය, 1994