නැගෙනහිර බොදු උරුමය 1 - මිහිඳු හිමි භෂ්මාවශේෂ පිහිටුවා රජගල ඉදිකල ස්තූපය

ඊණියා යහපාලන සංහිඳියාවත් සමග සැගවී සිටි අහු මුළු වලින් කල එලි බට කොටි අවතාර මේ වන විට නැවතත් වේගයෙන් සිය ඊලාම් දේශයේ සිහිනය සැබෑ කරගැනීමේ අරමුණ දෙසට පියවර තබමින් සිටී. අද ද්‍රවිඩ බෙඳුම්වාදීන් උතුරු නැගෙනහිර දෙපළාතේ පදිංචි සිංහලයන් සිය ගම් බිම් වලින් පලවා හරින අතර ( වවුනියාව කොක්එලිය ගම්මානයේ සිංහලයන් පන්නා දමයි – උතුරෙන් පිටවෙන්නැයි හිටපු මහ කොටියෙකුගෙන් තර්ජණ ), ඔවුන්ගේ ආගමික ස්ථාන පවා කඩා බිඳ දමමින් (ඉවැන්ජලික ඊළාම් කල්ලියක්, කිලිනොච්චියේ බුද්ධ ප්‍රතිමාවක් විනාශ කරයි), නුදුරේදීම ගෙන එන නව ව්‍යවස්ථාව මගින් ලැබෙන ෆෙඩරල් නොහොත් වෙනම රාජ්‍යයේ භූමිය ඔවුන්ගේ ආගම් නොවන වෙනත් ආගමික පුද බිම් වලින් තොර භූමියක් කරමින් සිටි. ආප්ප විප්ලවයේ බල මහිමය කොටියට නැගිටින යුගය එහි උපරිමයෙන්ම උදා කර දී ඇත. මහවැලි ගඟින් මෙපිට අද නැගෙනහිර පළාත ලෙස සුදු අධිරාජ්‍යවාදීන් සරල රේඛා මගින් වෙන් කල භූමිය එදා රෝහන රාජ්‍යයට අයත් භූමියෙම කොටසකි. ඒ බවට එම බිමේ සතර දික් භාගයේ විසිරී ඇති නටබුන් වූ බෞද්ධ විහාර ආරාම සහ සෙල්ලිපි සාධක මගින් තහවුරු වී ඇත. විරෝධාර ත්‍රිවිධ හමුදා සහ එඩිතර දේශපාලන නායකත්වය එක්ව ත්‍රස්ථවාදි බෙදුම්වාදි බලවේග වලින් එම බිම මුදා ගැනීමෙන් අනතුරුව සිදු කල පුරා විද්‍යාත්මක ගවේෂණ මගින් ඒ පිළිබඳ සාධක තව දුරටත් එලි වෙමින් පැවතුණි.

ස්තූපය දෙසට පිහිටි ගලෙහි කෙටූ ගල් පඩි

අද නිවට රාජ්‍ය පාලකයන් රජ කරන යුගයක බුදු පිළිම තහනම් වී ඇත්තේ එවන් පිං බිමකය. උතුරු සහ නැගෙනහිර දෙපලාතේ නටබුන් වූ බෞද්ධ විහාරාරාම පිළිබඳ ලියවෙන ලිපි පෙලක ඇරඹුම නැගෙනහිර පළාතේ අම්පාර දිස්ත්‍රික්කයේ වැව්ගම් පත්තුවේ රජගල හෙවත් රාස්සගල යනුවෙන් වර්තමානයේ ව්‍යවහාර වන මේ වන විට නැවතත් සංරක්ෂණ කටයුතු සිදුකෙරෙමින් පවතින ස්ථානයෙන් පටන් ගනිමු. ස්ථානයේ පෞරාණික බවට වූ සාධක ගැන විමසීම පසුවට තබා එහි පිහිටා ඇති කැටගල් ස්තූපයක් සහ ඒ අසල ඇති පර්වතයේ කොටා ඇති සෙල් ලිපියක් පිළිබඳ තොරතුරු ඉදිරිපත් කිරීම මෙම ලිපියේ අරමුණයි.

මහින්ද සහ ඉට්ඨිය තෙරුන්ගේ භෂ්මාවශේෂ තැන්පත් කල ස්තූපය

"යෙ ඉම දීප පටමය ඉදිය අගතන ඉඩික - තෙර - මහිද තෙරහ තුබෙ" ලෙසින් බ්‍රාහ්මි අක්ෂර වලින් ගල් පර්වතය මත ස්තූපය දිසාවේ සිට පහලට කොටා ඇති එම ලිපියේ අදහස නම් "මේ දිවයිනට පළමුවෙන් සෘද්ධියෙන් ආ ඉඩික තෙරුන්ගේද මහින්ද තෙරුන්ගේද ථූපයයි" යන්නය.මෙහි සඳහන් ඉදිය යන වචනය විග්‍රහ කරන පරණවිතාන මහතා එය සෘද්ධියෙන් පැමිණි යන අරුත මෙන්ම යහපත උදෙසා පැමිණි ලෙසද ගත හැකි බව පවසයි. කෙසේ නමුත් කිසිදු සැකයක් නොමැතිවම මෙහි සඳහන් වන තෙරුන්වහන්සේලා අන් කවරෙකුවත් නොව අරහත් මහින්ද සහ ඉට්ඨිය නම් තෙරුන්වහන්සේලා බව ඒ මහතා අවධාරණය කරයි.

බ්‍රාහ්මි අක්ෂර වලින් ලියැවුන සෙල් ලිපිය

මහාවංශයේ විසිවන පරිච්ඡේදයේ සදහන් වන පරිදි උත්තිය රජුන්ගේ රාජාභිෂේකයෙන් අටවන වර්ෂයේ වප් මසදී සැටවස් පිරුණු මහින්ද මහ තෙරණුවන් පිරිනිවන් පෑ සේක. එහි වැඩි දුරටත් සඳහන් වන්නේ උත්තිය රජ තෙමේ ඒ හිමියන්ගේ දේහය සුවඳ දර සෑයක තබ්බවා අන්තිම සත්කාර කිරීමෙන් පසු  ධාතුන් ගෙන්වා සෑගිරි (වර්තමාන මිහින්තලය ) වෙහෙරේ සහ සියලු විහාරයන්හිද  සෑ බඳවා ලූ බවය. අක්ෂර රටාව අනුව දෙවන ශතවර්ෂයේ මුල් භාගයට අයත් මෙම ලිපිය ඒ අනුව මහින්ද තෙරණුවන්ගේ ආදාහනයෙන් වසර කිහිපයකට පසු පිහිටවුවක් බවට නිගමනය කල හැකි බව පරණවිතාන මහතා වැඩිදුරටත් පවසයි. මහින්ද හිමියන් වෙනුවෙන් සෑදු ස්තූපයේ ඉට්ඨිය තෙරුණ්ගේද ධාතු තැන්පත් කිරීමට හේතුව ඒ හිමියන් වර්තමාන රජගල පිහිටි ප්‍රදේශයේ ධර්ම ප්‍රචාරණයේ යෙදීම විය හැකි බවට එතුමන් අනුමාන කරයි.

අද නැවතත් ඊලම්වාදින් බඩපිනුම් ගසන්නේ එදා මෙරටට බෞද්ධ ධර්මය හඳුන්වාදුන් මහින්ද හිමියන්ගේ භෂ්මාවශේෂ තැන්පත් කල ඉදිකල ස්තූපයක්ද පිහිටි එවන් බිමකය. නිවට පාලකයන් පත් කර ගත් අනුවණ සිංහල බෞද්ධයන්ට මේ පුද බිම් වලට යෑමට මේ යන ලෙසට නම් තව නොබෝ කලකින්ම සම්බන්ධන් හෝ විග්නේෂ්වරම්ගෙන් අවසර ගැනීමටද සිදුවනු ඇත.

මූලාශ්‍ර

• මහාවංශය සිංහල - බෞද්ධ සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය.
• Nicholas C.W. 1963, Historical Topography of Ancient and Medieval Ceylon, Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society, New Series, Volume VI, Special Number. 
• Mahavamsa The Great Chronicle of Sri Lanka, An Annotated new translation with Prolegomena by Ananda W. P. Guruge, 2005.
• පාචීන් පස්ස -උත්තර පස්ස නැගෙනහිර පළාත හා උතුරු පළාතේ සිංහල බෞද්ධ උරුමය,  එල්ලාවල මේධානන්ද ස්ථවිර., 
• පැරණි ස්මාරක නාමාවලිය, සංස්කෘතික අමාත්‍යාංශය 1972
• Paranavitana S., 1970, Archaeological survey of Ceylon, Inscriptions of Ceylon Vol 1, Early Brahmi Inscriptions.
• සිංහල ශිලාලේඛන සංග්‍රහය, නන්දසේන මුදියන්සේ,2000

රට බඩු ගමට ගෙනා කොළඹ දුවපු යකඩ යකා

ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මහතාගේ පාලන කාලයේදී මෙරට මහා මාර්ග පද්ධතියේ අති විශාල සංවර්ධනයක් වූ බව කුහක කමින් තොර ඔහුගේ විරුද්ධවාදීන් වුවද පිළිගන්නා සත්‍යයකි. එහෙත් පාරවල් කන්නදැයි අසමින් වෙනසක් පතා රටට ජාතියට මෙන්ම තමන්ටද විනාශයක් ලගාකර දුන් රැල්ලට ගසන් ගිය එදා එසේ කිවූ 'ආප්ප විප්ලවවාදීගෙන්' සමහරක්ද අද පවසන්නේ මුන්ට බෝක්කුවක් වත් හදාගන්න බැරිබවය. ඒ අතර රාජපක්ෂ මහතා අවසන් කරතිබූ ඇතැම් ව්‍යාපෘති වල මුල් ගල් ගලවා තමුන්ගේ සංකල්ප ලෙස ගල් හිටුවා ඒවා විවෘත කිරීමට නම් ජඩපාලකයන්ට කිසිදු හිරිකිතයක් නැති බව මොරගහකන්ද, සීතාවක උද්භීද උද්‍යානය, බැද්දගාන ජෛව විවිධත්ව උද්‍යානය වැනි ව්‍යාපෘති කිහිපයකින්ම පසක් විය. සුදු අධිරාජ්‍යවාදීන්ගෙන් පසු මෙරට මහාමාර්ග පද්ධතියේ සිදුවූ විශාලම සංවර්ධනය එලෙස ඇනහිට ඇති මොහොතක මේ ලිපියේ අරමුණ මහාමාර්ග සහ දුම් රිය මාර්ග පද්ධතියේ ඉතිහාසයට වඩා එහි අනිටු  ඵලයක් ගැන විමසීම සඳහාය.

ඔවුන් ඒ සඳහා පෙලඹවූ අරමුණ කුමක් වුවද මෙරට මාර්ග හා දුම්රිය මාර්ග පද්ධතියේ ආරම්භය සහ ඉන් වැඩි ප්‍රමාණයක් ඉදි කිරීමේ ගෞරවය හිමි විය යුත්තේ බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යවාදීන්ටය. වර්ෂ 1820 දී එඩ්වඩ් බාර්න්ස් ආණ්ඩුකාරවරයාගේ සමයේදී ඉදිකිරීම් ආරම්භ වී 1821 දී පමණ වන විට ගමනාගමනය සඳහා විවෘත වූ කොළඹ - මහනුවර මාරගයෙන් ආරම්භ වී රට පුරා විශේෂයෙන් මුලදී කෝපි සහ පසුව තේ වගාව සිදුකෙරුනු ප්‍රදේශ ඉලක්ක කරගනිමින් පැතිරුණු මාර්ග පද්ධතිය 19 වන සියවස අවසාන වනවිට සැතපුම් 3589 දක්වා පැතිරී තිබුණි. 1948 දී නාමික නිදහස ලබන අවධිය වන විට මෙරට මුළු මහාමාර්ග සැතපුම් 30000 පමණ ඉදිකර තිබුණි.

1863 දී කොළඹ සිට මහනුවර දක්වා දුම්රිය මාර්ගය ඉදිකිරීම ආරම්භ කරන ලදුව එහි මුල් අදියර වූ කොළඹ  සිට අඹේපුස්ස දක්වා වූ කොටස මගී සහ භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය සඳහා 1865 ඔක්තෝබර් 2  වැනිදා විවෘත කරන ලදී. සැතපුම් 74 1\2 දික් වූ මහනුවර දක්වා වූ මුළු මාර්ගය විවෘත කරන ලද්දේ 1867 අගෝස්තු 1 වෙනි දිනය. එතැන් පටන් ක්‍රමයෙන් වැඩිදියුණු වූ මෙරට දුම් රිය මාර්ග පද්ධතිය 1928 වන විට මුළු දුර සැතපුම් 951 පමණ වූ නමුත් පාඩු ලබන බැවින් උඩුපුස්සැල්ලාව මාර්ගය ඇතුළු මාර්ග කිහිපයක් වසා දැමූ බැවින් 1948 වන විට මෙරට දුම් රිය සැතපුම් ප්‍රමාණය 898 දක්වා අඩු වී තිබුණි.

මෙසේ ඉදිවූ මහාමාර්ග සහ දුම් රිය මාර්ග පද්ධතිය නිසා මෙරට ජනජීවිතය ඉහල මට්ටමකට ඔසවා තැබුනද ඒ ආශ්‍රිතව සිදුවූ ඇතැම් පසුබෑම්ද නැතිවා නොවේ. මේ ලිපියේ අරමුණ එවන් එක් ප්‍රතිඵලයක් පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරීමය. මහා බ්‍රිතාන්‍යයයේ යන්ත්‍රානුසාරයෙන් අඩු පිරිවැයකින් නිපදවන විවිධ භාණ්ඩ මාර්ග සහ දුම්රිය මාර්ග පද්ධතියේ දියුණුවත් සමග රට අභ්‍යන්තරයේ ගම් දනව් දක්වා පහසුවෙන් ලගාවීමත් සමග මෙරට දේශීය කර්මාන්ත සම්පූර්ණයෙන්ම වාගේ ඇන හිටියේය. මේ ඒ පිළිබඳව ආතර් ගෝර්ඩන් ආණ්ඩුකාරවරයා උදම් ඇනූ ආකාරයයි.

"අප විසින් පෙරදිගදි සිදු කල කටයුතු වලින් කුමක් සාර්ථක හෝ අසාර්ථක වුවද අප එක් දෙයක් අවම වශයෙන් ඉටුකරගෙන ඇත. එනම් දේශිය රුචිකත්වයන් සහ කලාවන් සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ සහ දේශිය කර්මාන්ත බොහෝ දුරකට නෂ්ඨ කරදැමීමය (Extinction of native taste and native art and to a great a very great extent, native manufacture). කළු සහ රතු කොටු සහිත ''Mac Gregor tartan" නම් ලොම් සළු ආනයනය දේශිය රෙදි සහ මස්ලින් නිෂ්පාදයට වඩා ලාභදායකය. දැන් සාමාන්‍ය ජනයා දේශිය කම්බායට වඩා මෙම දිග සළු වලින් සැරසීමට පටන් ගෙන ඇත.  "

දේශිය කර්මාන්ත විනාශ කර දමා පිට රට දේ අගය කරමින් දේශිය ධනය පිටරට පටවමින් එදා ඇරඹුන ඒ ගමන අද දක්වත් අප එලෙසින්ම යමින් සිටිමු. අවශ්‍ය දේ මෙන්ම අනවශ්‍ය භාණ්ඩ විශාල ප්‍රමාණයක්ද, මෙරට නිපදවිය හැකි මෙන්ම දැනටත් බාධක මැද නිපදවමින් පවතින දේද අප විදේශයන්ගෙන් මෙරටට ආනයනය කරමු. ඇතැම් විට ගුණාත්මක බවින් අඩු නිෂ්පාදන පවා අප වැඩි මුදලකට පිටරටින්ම ගෙන්වා යැපෙන අවස්ථාද නැත්තේ නොවේ. මේ වසර අවසාන වීමට පෙර කවුරු විරුද්ධ වුවත් අත්සන් කරනවා යැයි ජඩපාලකයන් පවසන ඉන්දු - ලංකා භාණ්ඩ හා සේව ගිවිසුමද (ETCA) බලාත්මක වූ පසු මේ තත්වය තවත් දරුණු වනු ඇත. ඉන්දියාවෙන්ම ඇහිද ගත්  හින්දි තණුවකට ලක්ෂ්මි බායි ගායිකාව දශක කිහිපයකට පෙර ගැයූ මේ ගීය එබැවින් අද මෙන්ම හෙටටත් අදාල සර්වකාලීන ගීයක්ම වනු ඇත.

• මේ ලිපිය සඳහා අවශ්‍ය තොරතුරු මහාචාර්ය ඉන්ද්‍රාණී මුණසිංහ මහත්මියගේ 2015 වසරේදී පළවූ Socio - Economics of Colonial Contribution to Railways in Sri Lanka (1845-1905) නම් පොතින්  සහ එතුමිය විසින් ගුණසේන සමාගම මගින් වර්ෂ 2012 දී පළකල ශ්‍රි ලාංකේය ඉතිහාසය - පස්වෙනි වෙළුමට සැපයූ "වතු ආර්ථිකය සහ ඒ හා සම්බන්ධ අනිකුත් ආර්ථික වර්ධනයන්" නම් වූ ලිපියෙන් උපුටා ගැණුනි.
• කොළඹ - මහනුවර දුම්රිය මාර්ගයේ ඡායාරූප http://www.imagesofceylon.com/ වෙබ් අඩවියෙනි