නොදකින සීගිරිය - පර්වත උද්‍යානය

සීගිරිය වනාහි දෙස් විදෙස් සංචාරකයන් බොහෝ දෙනෙක් දිනපතා සංචාරය කරන මෙරට වැඩිම සංචාරක ආකර්ශනයක් සහිත ස්ථානයකි. එමෙන්ම මෑත කාලයේදී ප්‍රධාන වශයෙන් සමාජ මාධ්‍යය සහ පුවත්පත් වැනි අනෙකුත් මාධ්‍යය හරහා ජනප්‍රිය වූ ප්‍රබන්ධිත ඉතිහාස කතා බොහෝමයකට පාදක වූ ස්ථානයකි. එවන් කිසියම්ම හෝ පදනමක් නොමැති 'කතන්දර' කොතරම් ජනගත වී ඇත්ද යත් ඒවාට විරුද්ධ වන්නන් දේශද්‍රෝහීන් ලෙස සලකන තරමටම අනුවන ජනයා නිවැරදි වචනයෙන්ම කියනවා නම් 'අන්දවා' ඇත. කෙටි ක්‍රම වලින් සමාජයේ ජනප්‍රිය වීමට වලිකන මානසික රෝගීන් කිහිපදෙනෙක් සහ ඕනෑම කුණු ගොඩක් කුණුම ඉල්ලන බහුතර මෙරට ජනයාට පෙන්වා සිය YouTube Channels ජනප්‍රිය කරවාගෙන ආදායමක් උපයාගන්නට තනන කපටීන් මෙවැනි මත සමාජගත කිරීමට දායකත්වයක් දක්වයි. සීගිරියේ තිබී බෙල් මෙරටින් ගෙන ගිය නිධානය, සීගිරියේ සිංහ පාදය ගුරුලු පාදයකි (මේ පිළිබඳව ලිපි 2 ක් මෙයට පෙර මෙහි පලවිය Link>> සහ Link2>> ), සීගිරිය රාවණාගේ බලකොටුවකි, සීගිරියේ තිබූ සෝපානය සහ අනෙකුත් දෑ ඉරිසියාවෙන් පෙලුන බෙල් කොන්ක්‍රීට් දමා වැසූ ආකාරය මින් කිහිපයකි. 

නයිපෙන ගුහාව

මෙවන් මිත්‍යා මත වලට සමාජයේ වැඩි ඉඩක් ලැබීමට එක් හේතුවක් වන්නේ දේශිය, විදේශීය පුරාවිද්‍යාඥයන් සියවසකටත් අධික කාලයක් පුරා සීගිරිය ආශ්‍රීතව සිදු කල ගවේෂණ ඇසුරින් සොයාගත් බොහෝ කරුණු මෙරට බහුතර ජනතාව අතරට නොයෑම ලෙස සැලකිය හැක. එක් අතකින් එවන් බොහෝ කරුණු ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් පලවී තිබීම සහ එම පොත පත පවා පහසුවෙන් සොයාගැනීමට නොහැකි වීම මෙයට එක් හේතුවකි. සීගිරි යන බොහෝ පිරිස් එතරම් අවධානයක් යොමු නොකරන (හැකි ඉක්මනින් සිංහ පාදය සහ බිතුසිතුවම් නරඹා, සීගිරි ගල මුදුනට නැග එදිනම පිදුරංගලටත් ගොස් සෙල්පි ගසා FB දැමීම බහුතරයකගේ එකම අපේක්ෂාව වේ.)  එමනිසා බොහෝදෙනෙකුගේ අවධානයට ලක් නොවන සීගිරියේ ජල උද්‍යානයේ සහ පර්වත උද්‍යානයේ දැකිය හැකි වෙනත් වැදගත් නටබුන් ස්ථාන පිළිබඳව මෙම ලිපියෙන් සහ ඉදිරියට වරින් වර ඉදිරිපත් කිරීමට බලාපොරොත්තු වන වෙනත් ලිපි වලින් අවධානය යොමු කෙරේ. සීගිරියේ පබ්බත විහාරය පිළිබඳව මෙයට පෙර තොරතුරු ඉදිරිපත් කර ඇත Link1>> සහ Link2>>.

සීගිරිය පර්වතය මතට දිස්වන පර්වත උද්‍යානයේ කොටසක්

පර්වත උද්‍යානය (Boulder Garden)

සීගිරියේ බටහිර පිවිසුමෙන් ඇතුලුවී ජල උද්‍යාන පසු කරගෙන යාමේදී සීගිරිය ප්‍රධාන පර්වතයට පහලින්  හමුවන ස්වභාවිකව පිහිටි කුඩා පර්වත කොටස් ඒ ආකාරයටම තිබියදී, ඇතැම් විට ඒවා අවම වෙනස් කම් වලට ලක් කරමින් පුරාණ යුගයේ ඉදිකල මනරම් උයනක් වර්තමානයේ පර්වත උද්‍යානය ලෙසින් හඳුන්වා ඇත. බොහෝ වූ කටාරම් කෙටූ ඇතැම් විට බ්‍රාහ්මී සෙල්ලිපි සහිත ලෙන්, කුඩා දාගැබ්, ගල් ආසන, මාලක, පඩි පේලි වැනි බොහෝ දේ මෙම කොටසේ දැකිය හැක. මේ බොහෝමයක් කාශ්‍යප යුගයට පෙර හා පසු මෙහි පැවැති සංඝාරාමයට අයත් අංග ලෙස හඳුනාගත හැකි මුත් ඒවා රාජකීය උද්‍යානයේ නටබුන් ලෙසද මත ඉදිරිපත් වී ඇත. මෙම ලිපියෙන් එම පර්වත උද්‍යානයේ හමුවන ස්ථාන කිහිපයක් පිළිබඳව අවධානය යොමුවේ.

නයිපෙන ගුහාව

නයිපෙන ගුහාව
නයිපෙනයක හැඩයෙන් යුක්ත හෙයින් ජනවහරේ නයිපෙන ගුහාව ලෙස හැඳින්වෙන මෙම ගුහාව පබ්බත විහාරයට ඉහලින් පිහිටා ඇත. ක්‍රි.පූ. දෙවන සියවසට අයත් බ්‍රාහ්මී අක්ෂරයෙන් කොටා ඇති සෙල් ලිපියක් මෙහි කටාරමට පහලින් දැකිය හැක. පරුම[ක] නගුලිය ලෙනෙ ලෙසින් එන එහි අදහස නම් පරුමක නගුලිය ගේ ලෙන යන්නය. පරුමක යනු රාජ්‍යයේ කිසියම් තනතුරක් දැරූ ප්‍රධානීන්ය (Chieftains).  නයිපෙන ගුහාවේ කටාරමට යටින් සුදු පිරියම් කර 'වියන් චිත්‍ර' ඇඳ තිබී ඇති බව දැනටද අතරින් පතර තරමක් ඉතිරිවී  ඇති චිත්‍ර කොටස් වලින් පැහැදිලි වේ. අඩු වැඩි වශයෙන් ඒවා මහනුවර යුගයේ හා ඉන්පසු යුග වලද බෞද්ධ විහාර වල පිළිම ගෙවල් වල දැකිය හැකි වියන් චිත්‍ර වලට යම් සමානත්වයක් දක්වයි.

මහනුවර යුගයේ චිත්‍ර ශිල්පීන් යොදාගත් කතුරු මල සහ තිරිංගිතල වැනි හැඩතල වලට මෙම චිත්‍ර වල සබදතාවයක් දැකිය හැක. විවිධ ජ්‍යාමිතික හැඩ තල හා පලා වැල් අතර  කිසියම් පක්ෂියෙකුගේ රුවක්ද හඳුනාගත හැක. සේනක බණ්ඩාරනායක මහතා සීගිරියේ දැකිය හැකි පැරණිම චිත්‍ර අතරට නයිපෙන ගුහාවේ වියන් චිත්‍රද ඇතුලත් කරන අතර මෙම චිත්‍ර සීගිරියේ ප්‍රකට කාන්තා රූප වල ශෛලියට සමානත්වයක් දක්වන බව පවසයි. ක්‍රි.ව. පස්වන සියවස හෝ හයවන සියවසේ මුල් අවධියට මෙම චිත්‍ර අයත් වන බවට ඔහු අනුමාණ කරයි.

මෙම ලෙනේ බිම ගඩොල් අල්ලා ඒ මත හුණු ආලේප කර තිබූ බවට කැනීම් සිදු කිරීමේදී හමුවූ එවන් කොටසකින් හඳුනාගැනීමට හැකි විය. වර්තමානයේ එවන් ගඩොල් සම්පූර්ණ ගුහා භූමිය තුලම දැකිය හැකි මුත් හුණු ආලේපනය දැකිය නොහැක. මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල මගින් සිදු කල සංරක්ෂණ කටයුතු වලදී සම්පූර්ණ ගුහා භූමිය තුලම අලුතින් ගඩොල් ඇල්ලීම සිදුකර ඇත. තවද මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල මගින් සේනක බණ්ඩාරනායක මහතාගේ මූලිකත්වයෙන් මෙම නයිපෙන ගුහාව ඉදිරිපස සිදු කල කැනීම වලදී අස්ථි කොටස් විශාල ප්‍රමාණයක් හමුවී ඇති අතර ඒ අනුව එම කොටසේ පැරණි සුසාන භූමියක් තිබී ඇති බවට අනුමාණ කෙරේ.
පබ්බත විහාර පිළිම ගේ සෙල්ලිපිය

පෙර ලිපියකින් විස්තර ඉදිරිපත් කල පබ්බත විහාරයට අයත් පසු කාලීනව පිළිම ගෙයක් බවට පරිවර්තනය කර ඇති ගුහාවේද ක්‍රි. පූ. 2-3 සියවස් වලට කාල නිර්නය කල හැකි අක්ෂර වලින් රචිත සෙල්ලිපියක් එහි කටාරමට පහලින් දැකිය හැක. පරුමක තිරි පුත අබිජිය ලෙනෙ ලෙසින් එන එහි අර්ථය පරුමක තිරිගේ පුත් වූ අබිජිත් ගේ ලෙන ලෙසින් පරණවිතාන මහතා අර්ථ නිරූපනය කරයි. පොදුවේ මෙවන් සෙල්ලිපි වලින් එම ලෙන් ඒවායේ පෙර අයිතිය පැවති පුද්ගලයන් විසින් ඔවුන් බුදු දහම වැලඳ ගැනීමත් සමග ඒවා භික්ෂු වාසස්ථාන උදෙසා පිරිනැමූ බවට පැවසෙන බව විද්වත් මතයයි. බ්‍රාහ්මී අක්ෂර හෝඩිය මිහිඳු හිමියන් බුදු දහම රැගෙන ඒමත් සමග මෙරටට හඳුන්වා දුන් බවට වූ පොදු පිලිගැනීමත් සමග එම මතය බැඳී පවතී. එවන් ඇතැම් ලෙන් ලිපි වල එහි අයිතිකරුවන් විසින් ඒවා සංඝයාට පිරිනැමූ බව පැවසෙන මුත් (උදා: බෝගොඩ ලිපි) මෙවැනි සමහර ලිපි වල එලෙස සඳහන් නොවීම අප දන්නා තරමින් කිසිවෙකුගේ අවධාන‍ය ලක් වී ඇති බව නොපෙනේ. මේවා සරලව ඔවුන්ගේ අයිතිය කියාපෑමක් පමණක් විය නොහැකිද?

කුඩා ස්තූපයක නටබුන් සහ ලෙන්
නයිපෙන ගුහාවේ සිට ඉහලට නැගීමේදී පර්වත දෙකක් අතර වූ කුඩා මලුවක විනාශ වී ගිය කුඩා දාගැබක සංරක්ෂණය කර ඇති කොටසක් හමුවේ. කැටයම් රහිත සඳකඩපහනක් සහ එක් මුරගලක කැඩී ගිය පහල කොටසක් මෙහි දැකිය හැක. එම කුඩා ස්තූපයට දකුණු පසින් වූ දෙපසින් පර්වත කොටස් දෙකක් එක් වීමෙන් ස්වභාවිකව නිර්මිත වූ ලෙන කටාරම් කොටා බිම නයිපෙන ගුහාවේ ලෙසින්ම ගඩොල් අතුරා සකසා තිබී ඇත. ගුහාව තුලින් ගොස් සීගිරි පර්වතය දෙසට යාමට පඩි පේලියක් තනා ඇත. මෙම දාගැබ මෙන්ම කටාරම් කෙටූ ලෙන්ද සීගිරියේ පැවති පබ්බත විහාරයට පැහැදිලිවම අයත්විය යුතුය. මක් නිසාද යත් අප පෙර ලිපියෙන් විස්තර කල පබ්බත විහාරයේ කොටස් එහි පූජනීය චතුරශ්‍රයට අයත් දේ වන අතර. පූජනීය චතුරශ්‍රයට පිටතින් පබ්බත විහාර වල පිහිටන භික්ෂු ආවාස කුටි සීගිරිය පබ්බත විහාරයේදි ඒ අවට හමුවන ලෙන් වලින් සමන්විත විය යුතුය (පබ්බත විහාර වල ගෘහනිර්මාණ ශිල්පී ලක්ෂණ පිළිබඳව වූ පෙර ලිපිය කියවීමට Link>> ) සිගිරිය පර්වතය අවට විශේෂයෙන්ම පර්වත උද්‍යානයට අයත් කොටසේ ලොකු කුඩා ලෙන් 30 ක් පමණ හමුවන අතර අවම වශයෙන් ඉන් 5 ක වහලයේ කටාරමට පහලින් මැකී යමින් පවතින චිත්‍ර කොටස් දැකිය හැක. තවද ඒවායින් බොහෝමයක සුදු පිරියම් කර තිබූ සාධක අතරින් පතර ඉතිරි වී ඇති බදාම කොටස් වලින් පැහැදිලි වේ. ඒවායෙහිද පෙර චිත්‍ර ඇඳ තිබූ බවට දැනටද දිස්වන වර්ණක කොටස් දෙස් දෙයි.

පර්වත උද්‍යානයේ කෙටි වීඩියෝව නැරඹීමට Link>>

පර්වත උද්‍යානයේ මෙවන් වෙනත් බොහෝ දෑ පිළිබඳව ඉදිරි ලිපි වලින් තොරතුරු විමසා බලමු.

මූලාශ්‍ර

• Sigiriya, Senake Bandaranayaka, City, Palace and Royal Gardens, 1999
• Sigiriya, R.H. De Silva, 1976
• Archaeological Guide to Sigiriya, Raja de Silva, 2004
• සීගිරිය, එහි සුප්‍රකට සිතුවම්, රජ උයන හා අනෙකුත් නගරාංග. මහාචාර්ය සෙනරත් දිසානායක, 2011
• Further studies in the settlement archaeoligy of the Sigiriya-Dambulla region, Senake Bandaranayaka & Mats Mogren et.all, 1994
• The Rock And Wall Paintings of Sri Lanka, Senake Bandaranayake, 2006
• Men And Monuments D.T. Devendra A Centennial Tribute, Leelananda Prematilele at. all, 2001
• Digging Into The Past, Raja de Silva, 2005
• Sigiriya Paintings , Raja de Silva, 2009
• සීගිරිය, කාශ්‍යපගේ සෞන්දර්ය ප්‍රනාමය, සිරි ගුනසිංහ, 2010
• Paranavitana S., 1970, Archaeological Survey of Ceylon, Inscriptions of Ceylon Volume 1, Early Brahmi Inscriptions
• Sigiriya Project, 3rd Progress Report Excavation at Sigiriya (January - June 1983), Senaka bandaranayake, 1989
• සීගිරිය ව්‍යාපෘතිය, සීගිරියේ සිව්වන පුරාවිද්‍යාත්මක කැණීම් (1983 ජූලි-දෙසැම්බර්) සේනක බණ්ඩාරනායක, 1993
• Sigiriya & Beyond To Dambulla, Habarana, Kekirawa, Galewela. 2016
• Magnificent Sigiriya, Prof. Senarath Dissanayaka, 2013
• Archaeological Survey of Ceylon Annual Report , H.C.P. Bell, 1911-12
• Archaeological Survey of Ceylon Annual Report , H.C.P. Bell, 1896
• Archaeological Survey of Ceylon Annual Report , H.C.P. Bell, 1897

සීගිරිය පබ්බත විහාරය

මෙම පබ්බත විහාරය පිළිබඳව වූ විස්තරාත්මක ලිපියක් කලකට පෙර මෙහි පලවිය Link>> මේ එම පබ්බත විහාරයෙහි කෙටි වීඩියෝවකි.

සැදූ කෙනෙක්, සැදූ කලක් නොදන්න තන්තිරිමලය බුදු පිළිම

එහි පැරණි නාමය අවිනිශ්චිත, තන්තිරිමලය ලෙසින් වර්තමානයේ හැඳින්වෙන පුද බිම පිළිබඳව මා මෙයට පෙර ලිපියකින්ද කරුණු දක්වා ඇත (එම ලිපිය කියවීමට Link>> ) තන්තිරිමලය  ක්‍රිස්තු පූර්ව 2 වන සියවසේ පමණ සිට බෞද්ධ පුද බිමක් ලෙසට පැවත ආ බවට සාධක හමුවන මුත්, මෙම ලිපියෙන් තොරතුරු ඉදිරිපත් කිරීමට බලාපොරොත්තු වන එහි දැකිය හැකි ශෛලමය ප්‍රතිමා ඉන් මෑත යුගයකට අයත් වේ. ක්‍රි.ව. 8-9 සියවස් වල සිට 13 වන සියවස දක්වාම විවිධ කාල නිර්ණයන් නොයෙකුත් විද්වතුන් මෙම ප්‍රතිමා සම්බන්ධයෙන් ඉදිරිපත් කර ඇති මුත් ඒ සම්බන්ධව නිශ්චිතව  යමක් පැවසීමට සෙල්ලිපි, වංශකතා ආදී සාධක නොමැත. එහෙත් පොදුවේ මෙම ප්‍රතිමා නෙළු යුගය අනුරාධපුර යුගයේ අවසානය හෝ පොළොන්නරු යුගය බවට විවාදයක් නොමැත.

සමාධි ප්‍රතිමාව

උතුරු දෙසින් වූ දාගැබ දෙසට යොමුවන ලෙසින් පිහිටි ගලෙහි මතු කර ඇති මෙම ප්‍රතිමාව  මීටරයක් පමණ උස ආසනයක් මත නිමවා ඇත. ප්‍රතිමාව මීටර 2.3 පමණ උසය.  සමාධි ප්‍රතිමාව දෙපසින් වැඩ නිම නොකල එක් පසකට හතර බැගින් වූ ගලෙහි මතු කල කුහර 8 දැකිය හැක. ඉන් කුහර දෙකක අඩක් කැටයම් කල බෝධිසත්ව රූප ලෙස සැක කල හැකි කැටයම් දෙකකි. ප්‍රතිමාවට පිටුපසින් මකර තොරණක් ගලෙහි මතු කර ඇති අතර එහි දෙපස මකර හිස් දෙකක් ඇත. පිටුපස කකුල් වලින් නැගී සිටින සිංහ රූ දෙකක් මගින් එම තොරණ ඔසවාගෙන සිටී. ප්‍රතිමාවේ ප්‍රභාමණ්ඩලය දෙපසින් චාමර සලන දේවතා රූප දෙකකි. ප්‍රතිමාව තබා ඇති ආසනයේද සිංහ රූප කැටයම් කර ඇත. මෙම ප්‍රතිමාව ආසන්න වශයෙන් චතුරශ්‍ර හැඩයෙන් යුත් පිළිම ගෙයක් තුල පිහිටන පරිදි ඉදිකර තිබූ බව දැනටද දැකිය හැකි එහි ශෛලමය දොර උලුවස්ස, දෙපසින් ඇති ගඩොළු බිත්ති, වහලය දරා සිටි  ගල් කණු සහ ඒවා සිටුවීම උදෙසා ගල මතුපිට හාරා ඇති සිදුරු වලින්  පැහැදිලි වේ.

පුරා සතියක් තන්තිරිමලේ ගල් ගුහාවක නැවතී සිටිමින් ගවේෂණ සිදු කල  ජෝන් ස්ටිල් දකින අවධිය වන විටත් (1909) මෙම ප්‍රතිමා ගෘහයේ සිට දාගැබ දෙසට වූ පඩි පේලියේ පඩි වල අග්‍ර තියුණුව තිබී ඇත. පඩි 8 ක් සම්පූර්ණයෙන් කපා ඇති මුත් 9 වැනි පඩිය වැඩ නිමවා නොමැති තත්වයෙන් ඇත. මෙම කරුණු අනුව කිසියම් ව්‍යසනයක් හේතුවෙන් මෙහි වැඩ අතරමග නතර කර ඇති බවත්, එම පඩි වල අග්‍ර තවමත් තියුණුව පවතින්නේ ඒවා පාවිච්චි නොකිරීමේ හේතුව නිසා විය යුතු බවත් ස්ටිල් පවසයි.

සැතපෙන ප්‍රතිමාව
උතුරු දෙසට යොමුවන සේ පිහිටි ගලේ නෙලා ඇති මෙම පිළිමය මීටර 12 දිගය. ප්‍රතිමාවේ හිසට මෙන්ම දෙපාවලටද කොට්ටයක් තබා තිබෙන අයුරින් නෙලා තිබේ. ඉහත ප්‍රතිමාව මෙන්ම මෙම සැතපෙන ප්‍රතිමාව වට වන අයුරින්ද ප්‍රතිමා ගෘහයක් ඉදිකර තිබී ඇත. 1896 වර්ෂය සඳහා වූ සිය වාර්තාවෙන් එවකට  පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස් ධූරය දැරූ H.C.P. බෙල් පවසන්නේ ඔහු දකින විට මෙම පිළිමයේ නාසය සහ දකුණු අත විනාස වී තිබූ බවයි ( පසු කාලීන සංරක්ෂණයේදී සිමෙන්ති යොදා ඒවා පිලිසකර කර ඇත.)

ප්‍රතිමා ඉදිකල කාලය

පැරණි උපතිස්ස නගරය මේ ආසන්නයේ තිබිය යුතු බවට උපකල්පනය කල හෙන්රි පාර්කර් මෙම ප්‍රතිමා ගෘහ වල ගඩොල් වල ප්‍රමාණයන් අනුව ඒවා ක්‍රිස්තු පූර්ව හෝ ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් පළමුවන සියවසට අයත් බවත් ඒ අනුව මෙම සෙල්මුවා පිළිමද එම යුගයේ ඉදිකරන්නට ඇති බවත් අනුමාණ කරයි. එහෙත් පසුකාලීනව මේ පිළිබඳව අදහස් දක්වන ජෝන් ස්ටිල් පොළොන්නරුවේ ගල් විහාර ප්‍රතිමා සහ මෙම තන්තිරිමලේ ප්‍රතිමා අතර ඇති සමානත්වයන් නිසා මෙම පිළිම නෙලීම ආරම්භයද පළමුවන පරාක්‍රමබාහු යුගයට (ඔහුට පෙර H.C.P. බෙල්ද මෙම අදහසම ඉදිරිපත් කර ඇත.) හෝ ඉන් පසු කාලයට අයත් විය යුතු බවත්, ඇතැම්විට කාලිංග මාඝ ආක්‍රමණයත් සමග අතහැර දැමීම නිසා දැනට දැකිය හැකි අඩක් නිම කල ආකාරයෙන් දිස්වන බවත් පවසයි (රෝලන්ඩ් සිල්වා වැනි ඇතැම් නූතන යුගයේ පුරාවිද්‍යාඥයන්ද මෙම අදහසම දරයි. තන්තිරිමලය මෙරටට බොහෝ දකුණු ඉන්දීය ආක්‍රමණික සේනා ගොඩබට මහාතිත්ථ තොටමුණ හෙවත් වර්තමාන මාන්තායි ප්‍රදේශයේ සිට අනුරාධපුරය දක්වා වූ පැරණි මාර්ගයේ මල්වතු ඔයේ සිට සැතපුමක පමණ දුරින් පිහිටීමද මෙම ස්ථානය එවන් ආක්‍රමණ වලට පළමුවෙන්ම ගොදුරු වන ප්‍රදේශයක් වීමට හේතුවේ.) ඔහු සිය අදහස තහවුරු කිරීම උදෙසා මේ ආසන්නයේ ඇති 'පොත්ගුල' ලෙසින් හැඳින්වෙන ගුහාව ඉහලින් වූ පර්වතය මත ඇති කළු ගල් වලින් නිර්මිත හතරැස් කොටුවේ ඇති ඇතැම් ගල් වල 11 වන ශතවර්ෂයේ අවසාන භාගයට හෝ 12 වන ශතවර්ෂයට අයත් අක්ෂර වලින්  සලකුණු කර ඇති සලකුණු සාධකයක් ලෙස ඉදිරිපත් කරයි. ඔහුට අනුව එම හතරස් කොටුව, ඊට පහලින් ඇති 'පොත්ගුල' සහ ඉදිරිපස ඇති පධානඝර ගොඩනැගිල්ලද මෙම ප්‍රතිමා නිමවූ යුගයටම අයත් වේ. 

මෙම හතරැස් කොටුව ගල මතු පිට දැනට සමතල කර ඇති ලෙසින් දිස්වන වෙනත් ස්ථානයක තිබී 12 වන ශතවර්ෂයේ නටබුන් වූ පැරණි ස්ථාන නැවත ඉදිකිරීමේදී වර්තමාන ස්ථානයේ නැවත ඉදිකර ඇති බවට සැක කල හැකි බව පවසන H.C.P. බෙල්ට පසුව පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස් ධූරය දැරූ A.M. හෝකාර්ට්, ස්ටිල් ඉහත සඳහන් කරන අක්ෂර එම ප්‍රතිසංස්කරණයේදී යොදන්නට ඇති බවත් මුල් ගොඩනැගිල්ල ඊට  සියවස් කිරිපයකට පෙර යුගයකට අයත් වීමේ සම්භාවිතාවක් ඇති බවත් පෙන්වා දේ. කෙසේ නමුත් ඔහු ප්‍රතිමා අයත් වන කාලය 12 වන සියවස හෝ ඇතැම් විට සමාධි ප්‍රතිමාවේ ආසනයේ දැකිය හැකි කැටයම් වල ශෛලය අනුව සහ වෙනත් සාධක මත 13 වන සියවසට හෝ අයත් විය හැකි බව පවසයි.

හෝකාර්ට් පෙන්වාදෙන තවත් වැදගත් ලක්ෂණයක් වනුයේ මෙම ප්‍රතිමා වල සිවුරේ රැලි මතු කර අති ආකාරය පොළොන්නරු යුගයේ ප්‍රතිමා වල දැකිය හැකි එකිනෙකට සමාන්තර ද්විත්ව රැලි වෙනුවට අවුකන වැනි පිළිම වල දැකිය හැකි තනි රේඛාවේ එකිනෙකට සම දුරින් පිහිටන රැලි ආකාරයේ වන බවයි. මෑතකදී වෙනස් මතයක් මෙම පිළිම වල කාලය සම්බන්ධයෙන් ඉදිරිපත් කරන ආචාර්ය දනන්ජය ගමලත් මහතා සිවුරේ මෙම ලක්ෂණය, සමාධි ප්‍රතිමාවේ ආසනයේ කැටයම් වල ලක්ෂණ සහ ප්‍රතිමා ගෘහයේ ස්වරූපය ආදිය පිළිබඳව සැලකීමේදී මෙම ප්‍රතිමා ඉදිකල කාලය 8-9 සියවස් වලට අයත් විය යුතු බව පවසයි.

බෝසත් පිළිම ලෙස අනුමාන කරන අඩක් නිමවූ ප්‍රතිමා

කෙසේ නමුත් මහාචාර්ය P.L. ප්‍රේමතිලක මහතා මෙම පිළිම වල ශෛලය චෝල කලාවේ පශ්චාත් පල්ලව ලක්ෂණ වලට සමාන බව පවසමින් 9 වන සියවසට කාල නිර්ණය කර ඇති අතර, ෂ්රූඩර් ද (Ulrich Von Schroeder) එහි කාලය 9-10 සියවස් බව පවසයි. අප මෙම ලිපිය ආරම්භයේදී දක්වා ඇති ලෙසින් මේ අනුව බොහෝ විද්වතුන් මෙම පිළිම නෙළු යුගය අනුරාධපුර යුගයේ අවසානයට හෝ පොළොන්නරු යුගයට අයත් බව නිගමනය කරයි. 

ක්‍රිස්තු පුර්ව යුගයන්හි සිටම පැවත ආ සංඝාරාමයක් සුවිසල් පිළිම නෙලමින් තවදුරටත් දියුණු වෙමින් පැවතුන අවදියකදී පරසතුරු ආක්‍රමණ හෝ ඒ හේතුව නිසාම සිදුවූ රාජධානි නිරිත දිගට සංක්‍රමණය වීමත් සමගම වනවැදී කාලයේ වැලි තලාවෙන් යටවී ගිය පසු නැවත විහාරයක් ලෙසින් දියුණු වීම ආරම්භ වන්නේ බ්‍රිතාන්‍ය යුගයේදීය. ඒ හා සම්බන්ධ ඇතැම් තොරතුරු ඉදිරි ලිපියකින් විමසා බලමු.

මූලාශ්‍ර

• Tantri-Malai: Some Archaeological Observations and Deductions. John Still, Journal of the Royal Asiatic Society of Ceylon Vol XXII, 63, 1910
• Tantrimalai, A.M. Hocart, Journal of the Royal Asiatic Society of Ceylon Vol XXIX, 76, 1923
• Ancient Ceylon, H. Parker, 1909
• Bell H.C.P., 1904, Archaeological Survey of Ceylon, North Central, Sabaragamuwa, And Central Provinces, Annual Report 1896.
• Environment, Town, Village And Monastic Planning, Roland Silva, 2006
• බුද්ධ ප්‍රතිමාගෘහයේ අවකාශීය සංවිධානය (අනුරාධපුර සහ පොළොන්නරු යුග ඇසුරෙන්), ආචාර්ය දනන්ජය ගමලත්, 2016